#heyddw: hoi Joes + Manon

Zou je in een paar zinnen kunnen omschrijven wie jullie zijn, waar jullie vandaan komen en waarom jullie ontwerpers zijn geworden?

Hoi, wij zijn Manon en Joes. Sinds twee jaar runnen we een Social Designstudio, die we Joes + Manon hebben genoemd, lekker makkelijk te onthouden. De plus staat voor ‘samen met’, omdat onze ontwerppraktijk draait om het samenwerken: met de doelgroep binnen onze projecten, maar ook met andere ontwerpers en experts.

We hebben elkaar leren kennen tijdens een project van onze Master Industrial Design aan de TU/e. Dit project ging over het bespreken van vrouwelijke seksualiteit tussen twee generaties vrouwen in Kayamandi, een township (krottenwijk) in Zuid-Afrika. Opgeteld hebben we een half jaar in de township gewoond en gewerkt. Een onvergetelijke ervaring en een flinke sprong in het diepe wat betreft samenwerking. Het samenwerken beviel zo goed dat we er sindsdien niet meer mee gestopt zijn.

Wat leuk om te weten is dat Joes ook een onderwijsbevoegdheid heeft en Manon voor Industrial Design een bachelor in Sociale Geografie heeft gedaan. Al deze skills en interesses hebben we nu gecombineerd in wat wij Social Design noemen.

Wat kenmerkt jullie werk?

Alle projecten die wij doen, zijn in de kern maatschappelijk en beginnen daarom ook vaak bij een vraag vanuit de maatschappij. Deze maatschappelijke uitdagingen komen niet geïsoleerd, maar bestaan uit een spinnenweb van mensen, relaties, behoeften noem maar op.

Binnen ons werk exploreren we ontwerpmogelijkheden binnen zo’n web en betrekken daarbij mensen die meer weten van de context dan wij, zoals ervaring experts of onderzoekers. Samen met hen gaan we op zoek naar een ontwerp dat bijdraagt aan het oplossen van de uitdaging. Hierbij focussen we ons eerst op de (gewenste) interactie, waarna we besluiten welk ontwerp medium daarbij past. Dit medium kan verschillen van workshop en social design safari tot belevingsdiner en product.

Seksualiteit is één van onze favoriete thema’s als het over de inhoud gaat. Het is iets waar iedereen mee te maken heeft, maar waar we vrij geheimzinnig over kunnen doen. Het is heel persoonlijk en toch ook cultureel bepaald. Een schat aan uitdagingen voor ons als social designers.

Waar halen jullie je inspiratie vandaan?

Wat betreft de inhoud van onze projecten halen we onze inspiratie uit - verassing - de maatschappij om ons heen. Soms raken bepaalde thema’s ons persoonlijk en diepen we dit uit in ons werk. Andere keren lezen we iets in de krant en voelen we aan dat hier een ontwerp kans in zit. Internationale ontwerp en onderzoeksprojecten inspireren ons ook erg. Andere culturen houden een spiegel voor en laten vaak zien dat wat wij als normaal en onveranderbaar zien, ook anders kan.

Wat betreft het proces, laten we ons graag inspireren door andere ontwerpers en kunstenaars, maar ook door (nieuwe) maaktechnieken. Zo doet Manon nu een cursus keramiek en gaat er daardoor een wereld open aan opties voor proces en resultaat.

Jullie geloven in de kracht van co-design en betrekken de uiteindelijke gebruikers graag bij het gehele ontwerpproces. Waarom vinden jullie dit belangrijk en hoe beïnvloedt dit het resultaat?

We werken binnen veel verschillende thema’s. Dit is mogelijk omdat wij een ontwerpproces aanbieden en dichtbij (het liefste samen met!) anderen werken die bekend zijn met de context, zoals de gebruiker. Het zit niet in onze aard om vanuit onze studio een concept uit te denken. Voordat we iets op papier zetten, gaan we het veld in om de context als het ware te gaan voelen en ons te laten inspireren. Soms heel letterlijk. Bij een project over faunabeheer zijn we bijvoorbeeld meegegaan op een nachtelijke jachttrip.

Daarnaast is het belangrijk om vanaf een vroeg moment eigenaarschap van een ontwerp te delen (of helemaal weg te geven) aan de toekomstige gebruiker of kartrekker van een project. Dat geeft de meeste kans op een succesvol project, ook nadat wij weer van het toneel verdwenen zijn.

Wat is het meest bijzondere of opmerkelijke project dat jullie ooit hebben georganiseerd of ontworpen?

Ons Seksualiteitsprogramma is het meest bijzondere dat we ooit hebben geïnitieerd. Hierin breken we een lans voor fijne (alledaagse) seksuele ontwikkeling. Op maat; want iedereen is tenslotte ongelijk en heeft een eigen seksuele ontwikkeling met eigen behoeftes en wensen. Daarom gebruiken we het woord ‘normaliseren’ ook liever niet.

Elke dag is een seksuele dag, en dan hebben we het niet alleen maar over de daad. Onze hele samenleving is doorspekt van (ongeschreven) spelregels rondom liefde, lichaamsbeeld, relaties, intimiteit, genderidentiteit en voortplanting. Tegelijkertijd leven we in een snelkookpan: seksuele normen & waarden verschuiven, technologie creëert nieuwe (online) mogelijkheden en globalisering laat ons proeven aan alternatieve spelregels. Verwarrend en niet altijd makkelijk of wenselijk.

Maar daar waar het schuurt, ontstaan uitdagingen en ontwerp kansen. Denk aan problemen van seksuele aard zoals taboes, gezondheidsrisico’s, hormonen, goedbedoelde adviezen, verlangens, (r)ondingen, gemis en kwetsbaarheid. Als ontwerpers pakken wij deze met beide handen vast en opponeren ze met passende, creatieve interventies. De belevingsdiners die we tijdens DDW 2019 hebben gehost zijn bijvoorbeeld onderdeel van ons Seksualiteitsprogramma.

Afgelopen DDW hebben jullie seksualiteit letterlijk op de menukaart gezet in de vorm van een aantal belevingsdiners. Hoe heeft dit bijgedragen om het taboe rond seks te doorbreken?

Allereerst, ons diner ging niet alleen maar over seks; het ging over seksualiteit in de breedste zin van het woord. Zo kwamen er onderwerpen op tafel als schaamte, schaamlipverkleining, de orgasmekloof en huidhonger. De gangen hebben we zo ontworpen dat ze een bepaald gesprek aanwakkeren bij de tafelgenoten, die vaak wildvreemden van elkaar waren. Samen met Nienke Helder hebben we bijvoorbeeld een vulvabord van keramiek ontworpen en Thieu Custers zijn Bodyponics project voorzag ons van kruiden gegroeid op onze eigen urine.

Met ons diner hebben we mensen laten ervaren dat open praten over seksualiteit fijn kan zijn en dat het delen bevrijdend kan werken. We zijn in onze ontwerpkeuzes heel bewust bezig geweest met dat we mensen niet willen dwingen om een boekje open te doen over hun persoonlijke seksualiteit, al merkten we dat de diner-omgeving zo veilig en intiem was dat veel mensen dat wel deden. Superleuk ook: een tafel heeft zelfs een seksualiteitsclub inclusief appgroep opgericht om ook na het diner meer over seksualiteit te praten met elkaar. Ons diner geeft goed aan wat wij als de kracht van ontwerpen zien: het prikkelen van interacties, gesprekken openen en mensen dichter bij zichzelf en elkaar brengen.

In jullie bio op Instagram staat dat jullie werken met complexe maatschappelijke vraagstukken en dat omzetten in positieve sociale impact. Hoe doen jullie dit?

Dit pakken we bij welk project anders aan; we bepalen per uitdaging welke ontwerpmethodes passend zijn. Een gemene deler binnen al onze projecten is de (verborgen) vraag achter de vraag te achterhalen waarmee we vervolgens onze ontwerp uitdaging zo klein, specifiek en begrijpelijk mogelijk maken. Daarnaast staat experimenteren en itereren bij ons hoog in het vaandel.

In paraplu termen kunnen we zeggen dat we met onze co-design trajecten een positieve verandering faciliteren. En dat we Social Design als brug inzetten tussen de wensen/behoeftes van de maatschappij en die van het individu.

Als jullie één iemand in de wereld zou kunnen kiezen om mee samen te werken (een ontwerper, politicus, kunstenaar, wetenschapper of iemand anders), wie zou dat zijn en waarom?

Lastige vraag. We vinden het altijd interessant om met onderzoekers te werken, omdat wij graag ontwerpen vanuit gefundeerde kennis. En we merken dat onderzoekers soms niet goed weten hoe ze hun aanbevelingen toepasbaar kunnen maken. Een gouden combinatie met ontwerpers wat ons betreft. Daarnaast zou het fijn zijn om een filantroop aan onze zijde te hebben, bijvoorbeeld een Bill Gates, omdat we merken dat er in het sociale domein erg weinig budget zit om degelijk te kunnen innoveren.

Jullie hebben in samenwerking met What If Lab bijgedragen aan het internationale project The Sustainable Society in Indonesië. Hoe was het voor jullie om met Indonesische collega’s samen te werken in zo’n andere cultuur?

Geweldig; in dit project is designkracht aan elkaar gekoppeld en dat is ook wat zo goed werkte. We werkten met Kamil Muhammad (Studio pppooolll) samen tijdens dit project. Hij is al jaren bezig met ontwerp/architectuur projecten binnen kampungs (informele wijken) in Jakarta. Samen hebben we onderzocht hoe je zowel architecten als bewoners van een wijk op ieders expertise kan aanspreken tijdens participatie workshops binnen zulke projecten als Kamil draait.

Beiden werken we veel met participatief design, maar in een totaal andere context. Doordat we inzicht kregen in onze overeenkomsten en verschillen in perspectief/vooroordelen/assumpties/methodes, konden we van elkaar (en over onszelf) leren en daardoor het project in Jakarta perfectioneren.

Dit project is een goed voorbeeld van dat je even sterk bent als je lokale team wanneer je internationaal werkt. (you are as strong as your local team). Doordat Kamil een vertrouwensband heeft opgebouwd met de doelgroep kregen we de kans om versneld de context in te duiken; we sliepen een nachtje in Kampung Kunir, konden een participatie workshop observeren en hadden de kans om een flink aantal interviews te doen met zowel architecten als bewoners.

Wat willen jullie in de toekomst nog bereiken met jullie werk?

We merken dat mensen steeds meer tegenover elkaar gaan staan. In de toekomst willen we graag doorgaan met mensen en groepen te verbinden en samen op zoek te gaan naar oplossingen. Als ontwerpers willen we ons verder gaan verdiepen in geselecteerde thema’s, zoals wat we nu met seksualiteit aan het doen zijn.

Hebben jullie nog nieuws dat jullie zouden willen delen met de DDW-community?

Ja zeker. Het belevingsdiner dat we afgelopen DDW hosten smaakt naar meer. Zo hebben we inmiddels een diner op maat ontworpen voor Rutgers. Dit betekent dat we het diner (het bestek, de gerechten, de tafelindeling, de kleding van de obers, …) op zo’n manier ontwerpen dat er een onderwerp naar keuze aan tafel wordt besproken. Hoe leuk is het om bijvoorbeeld een congres te eindigen met zo een beleving? Daarnaast zijn we in gesprek om ons belevingsdiner als (leuke!) seksuele voorlichting op scholen in te zetten door samen te tafelen of studenten zelf een gang te laten ontwerpen.

Hey ontwerper! Wil jij ook gefeatured worden op onze website? Gebruik #heyddw bij je Instagram posts en wie weet ben jij de volgende!