Re-Value: React

React

De gevolgen van de pandemie die begin maart zijn intrede maakt worden duidelijk wanneer de opdrachten wegvallen. Welke reacties triggerde het bij jou? Kunnen wij waarde herkennen in hoe wij als ontwerpers omgaan met zulke situaties? Moeten we vluchten naar bekende en begane paden of vechten wij voor verandering? Hoe blijven we waarde toevoegen aan het verhaal rondom ‘het nieuwe normaal’? In deze vierde sessie gaat letterkunstenaar en verhalenverteller Sebastiaan van de Venne (Draw Slow) in gesprek over de persoonlijke en professionele reacties van illustrator Renée van den Kerkhof (Studio Neetje), conceptueel ontwerper Noud Sleumer en professionele druktemaker Pim Bens (de Reuringdienst).

Renée van den Kerkhof is rechtbanktekenaar en illustrator en beweegt zich dagelijks in de actualiteit om maatschappelijke thema’s en kwesties live ter plekke te verbeelden. Door de coronamaatregelen werd Renée’s werkplek van de een op de andere dag beperkt tot haar woonkamer. “Als ik te onzeker ben, dan blokkeert alles. En als ik niet productief ben word ik nog onzekerder”. Om de onzekerheid tegen te gaan zocht ze heil in haar eigen schilderwerk. ‘Therapeutisch thuiswerk’ om ervoor te zorgen dat ze bleef maken. Productiviteit los van toepassing in de actualiteit. Puur om rust te creëren. “Los van je werk moet je als persoon hier ook mee leren te dealen. Sommige kunstenaars, die zijn van de verdrietige periode. Zware depressies. Daar komt mooi werk uit. Maar bij mij komt er dan geen reet uit.”

Pim Bens maakte zich minder zorgen over of zijn werk zou wegvallen. “Op het moment dat een grote verandering plaatsvindt, dat is juist een soort werkveld waarin wij ons actief kunnen bewegen.” Hij was vooral onzeker over of het proces, en de vorm daarvan, nog relevant zou zijn. Normaal gesproken brengt hij de verschillende partijen samen in een ruimte voor een gesprek. En laat dat nou net niet mogelijk zijn wanneer je thuis moet blijven. “Als ik ineens een podcast of een video moet gaan leveren als product … hoe ga je er dan mee om? Kun je wel dezelfde boodschap op de dezelfde manier overbrengen in een heel ander medium dan je gewend bent?”

Voor Noud Sleumer was Corona heel lang een ver-van-zijn-bed show. Toen het Nederland begon te beïnvloeden had hij het zo druk dat zijn eerste reactie zelfs was “Oh lekker! Vakantie”. Maar zoals bij iedereen vielen bij hem ook de exposities weg, als eerste de Salone del Mobile in Milaan. Noud was voor de quarantaine volledig gefocust op evenementen met een planning tot diep in mei. Hij hervond zijn productiviteit in programmeren en video-editing.

Als we naar het dierenrijk kijken kennen we fight or flight: vechten of vluchten. Deze reacties zien we hierboven bij de Drivers ook terug. De een klapt in eerste instantie dicht en hervindt zichzelf door terug te gaan naar de essentiële onderdelen van zijn of haar beroep. Bij de ander valt de druk in één keer weg en begint uit pure productiviteit taak na taak af te ronden. In essentie brengt het je naar dezelfde vraag, namelijk: “Wat is echt van belang voor jou en hoe zet ik dit nu door?”

Kwetsbaar en flexibel

Gemaakte plannen, processen of visies zijn niet langer meer in beton gegoten. Terugkijkend zien we in dat deze onzekere periode een goede mentale training is geweest voor de toekomst. “...ik vind dat kwetsbaarheid en flexibiliteit heel goed samenkomen. Het is echt de eerste keer dat ik heel direct voel hoe kwetsbaar je eigenlijk bent als creatieve ondernemer, maar tegelijkertijd hoe flexibel je bent in je vakgebied om hier een draai aan te geven”.

Pim ziet in hoe hij in deze periode zijn proces anders is gaan kaderen. Voor het festival Oerol zou hij ter plekke een installatie bouwen waardoor de bezoekers het gebied op een andere manier gingen ervaren. Om toch een impact te maken voor die locatie, na het afblazen van het festival, maakte hij pakketjes met zeekraalzaad die mensen nu thuis kweken. Zo ontstaat een community die onderling elkaar steunen en er naar toe werken om volgend jaar hun kwel uit te zaaien over Terschelling. 

Ook Renée en Noud verpakken hun werk in een nieuw jasje. Renée's rechtszaken konden via Skype of 900-pixel webcams worden gevolgd. Letterlijk een nieuw perspectief van haar livewerk. Noud ontwikkelde een toolkit om workshops bij mensen thuis uit te zetten. Hiermee kon hij toch zijn conceptuele en artistieke gedachtegoed verspreiden en hierin discussie starten of verbinding zoeken. 

In reactie op de beperkingen van COVID-19 ervaren de Drivers een nieuwe vrijheid. Doordat de kaders anders komen te liggen bekijken zij hun projecten en opdrachten opeens vanuit een ander perspectief en maken op nieuwe manieren verbinding met hun doelgroep of klant.

Actie Reactie

In het grotere verhaal plaatsen we deze nieuwe houding in de zoektocht naar globale veranderingen. Het is duidelijk dat het een grote investering van de maatschappij gaat worden om te gaan leven in ‘het nieuwe normaal’. Pim: “Ook dit gaat weer voorbij of het wordt normaal”. Waarbij hij opmerkt dat er een spanningsveld is waarin we ook te snel alles overboord kunnen gooien. “Never waste a good crisis” zeggen Renée en Noud.

Wij zien in dat een moment zoals dit aan de ene kant een prachtig moment is voor verandering maar ook een voor berusting en bewustwording. Als we niet oppassen verkijken we ons op de consequenties van onze acties. Het is prachtig dat de smogvervuiling boven fabrieksterreinen in China wegtrekken, maar lokaal komt een hele community zonder werk te zitten. Elke actie heeft een reactie. Pim: “Ergens moeten we een soort balans vinden met z’n allen. Wat kunnen wij nu aangrijpen om te veranderen en [waarvoor] moeten we vooral zorgen dat het zo goed mogelijk behouden wordt”. Hoe zorg je dat je opnieuw relevant wordt of hoe zorg je dat je relevant blijft in het nieuwe normaal. Elke ontwerper heeft hierin een keuze. 

Pratende over de rol van de ontwerper in deze maatschappij, wordt gedurende het gesprek vaak genoemd dat de ontwerper de skills heeft om het voor de rest van de maatschappij te verwerken. Hier wordt wel keer op keer bij vermeldt dat geen van de Drivers pretendeert de waarheid in pacht te hebben. Pim: “Als ontwerpers zijn wij natuurlijk één van de spelers”. Ook media, het bedrijfsleven, wetenschappers zijn verantwoordelijk voor de transitie in deze periode. Noud benoemt dat het stigma van probleemoplosser voor ontwerpers misschien de deur gewezen moet worden. Waarop Pim zich afvraagt: “Of we zijn allemaal ontwerpers?”

Om af te sluiten keren we nogmaals terug naar de biologie. Niet de sterkste overleeft, maar degene die het beste zich kan aanpassen. Hoe kwetsbaar het leven ook is gebleken, wij als ontwerpers kunnen een rol aannemen om mensen hiervan bewust te maken. Houding en reactievermogen zijn maakbaar met de tools en verbinding die ontwerpers creëren.

Wij kennen en voelen de onzekerheid ook maar hebben vertrouwen in onze eigen hervonden krachten. Niet vanaf een sokkel als dé autoriteit met hét antwoord maar als één van de spelers.

Tekst: Sebastiaan van de Venne. In gesprek met: Renée van den Kerkhof, Noud Sleumer en Pim Bens.

Driving Dutch Design 
Driving Dutch Design (DDD) is hét professionaliserings- en netwerkprogramma van ABN AMRO, Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) en Dutch Design Foundation (DDF) dat gedreven ontwerpers op weg helpt in de wereld van het ondernemerschap.

Luister naar het volledige gesprek, in het Nederlands, via de podcast Driving Dutch Design. Te beluisteren via Spotify, Apple Podcast, en je andere favoriete podcast apps.

Praat mee over dit onderwerp tijdens onze offline expositie tijdens Dutch Design Week, 17 t/m 25 oktober, of volg ons via onze website en instagram @drivingdutchdesign.