Privacy: als je niks te verbergen hebt, waarom doe je dan de gordijnen dicht?

Je ziel weggeven

Er zijn genoeg redenen om bezorgd te zijn over het verlies van onze privacy. In de Chinese stad Shenzhen hangen camera's met gezichtsherkenningssoftware die de beelden van verkeersovertreders op kunnen uitzenden op elektronische reclameborden langs de weg. Cambridge Analytica wordt ervan verdacht gegevens van Facebook te gebruiken om in het geheim democratische verkiezingen te beïnvloeden. In 2010 stond er een clausule in de servicevoorwaarden van GameStation waarin werd gevraagd om 'ons een niet-overdraagbare optie te geven op je onsterfelijke ziel, voor nu en voor altijd'. Ongeveer 7.500 gebruikers accepteerden de voorwaarden, vermoedelijk omdat ze, zoals de meesten van ons, niet eens de moeite hadden genomen om de kleine lettertjes te lezen.

De positieve kant van privacy

In dat opzicht heeft privacy vaak dezelfde negatieve connotatie als bijvoorbeeld kernsplijting of genetische modificatie. Toch heeft het, niet als deze twee voorbeelden, zeker ook positieve kanten. Bij DDW hebben we een positieve en optimistische kijk op het leven. We vinden het daarom belangrijk om het debat over de rol van privacy in ons leven te stimuleren. We nodigen ontwerpers uit om alternatieve scenario's te verkennen die zich bijvoorbeeld richten op de kracht van delen, intimiteit en het terugkrijgen van de controle over onze gegevens. Daarom hebben we eind 2019 besloten dat privacy een van onze belangrijkste onderwerpen is die we in de komende drie jaar zullen onderzoeken. Tijdens DDW 2020 zullen we een programma presenteren op basis van dit thema.

Vergeven maar niet vergeten

Zo heeft het Utrechtse bureau SETUP een concept ontwikkeld met de naam .sorry. Het concept, gebaseerd op het oude Nederlandse tv-programma Het spijt me onderzoekt of we bereid zijn mensen te vergeven voor hun daden in het verleden. Het tv-programma ging over familie/liefde-situaties, terwijl .sorry zich richt op onze relatie met socialmediabedrijven zoals Facebook. In een setting die lijkt op de backstageruimte van een tv-studio, worden online bezoekers uitgenodigd om te overwegen of ze de spijt die deze tech-giganten hebben betuigd, accepteren. Het berouw over wat ze hebben gedaan, en nog steeds doen, met de gegevens van mensen.

Dit valt helemaal binnen de context 'vergeven maar niet vergeten'. Het accepteren van een van de vele verontschuldigingen van vertegenwoordigers van bijvoorbeeld Twitter, Google, Amazon en Facebook wordt niet beschouwd als een afsluiting. Het wordt gezien als het beginpunt van een nieuw gesprek, waarin bedrijven bewust worden gemaakt van waar ze in het verleden de fout in zijn gegaan en hoe ze zich in de toekomst zouden moeten gedragen. Je kunt het zien als een collectief reinigingsritueel, waarin ontwerpers met nieuwe ideeën komen om raakvlakken te creëren.

Geef me mijn data!

Bureau Moeilijke Dingen heeft een andere invalshoek. Het bureau vroeg verschillende bedrijven om een kopie van de persoonlijke gegevens die ze hadden verzameld over hun klanten. De reacties waren niet altijd zoals je zou verwachten. Soms ontvingen ze een envelop met 20 pagina's tekst. Of een USB-stick die op een vooraf afgesproken moment persoonlijk met de auto werd afgeleverd. Deze provocerende verkenningstocht onthulde hoe onzeker organisaties kunnen zijn wanneer ze om iets gevraagd worden waarvan ze verplicht zijn om met je te delen. Het inspireerde het bureau ook tot de ontwikkeling van Aeon, een app die de sporen die je online hebt achtergelaten, zichtbaar maakt. Zodat jij je digitale voetafdruk kunt verwijderen, wijzigen of aanvullen.

Weet Facebook echt wie ik ben?

Why :i: like Green van Studio Julia Janssen onderzoekt het verschil tussen de identiteit die we hebben in de echte wereld en de online identiteit die Facebook voor ieder van ons opbouwt op basis van algoritmen. Of zoals zij het zegt: ‘Facebook denkt dat ik van groen hou. Laten we uitzoeken waarom en een spel spelen met wat Facebook over mij weet.’

'Als je niet voor een product betaalt, dan ben je het product.’

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van ontwerpverkenningstochten op het gebied van privacy die we hebben laten uitvoeren voor DDW van dit jaar. Het idee is om een debat op gang te brengen en te reflecteren op hoe het verzamelen van privacygegevens ons leven vormgeeft. Het idee 'ik heb niets te verbergen, dus waarom zou ik het erg vinden om mijn gegevens te delen?' voelt al achterhaald. Zoals de recente Netflix-documentaire The Social Dilemma aantoonde, zijn het niet de gegevens zelf die het probleem vormen; het gaat erom hoe die gegevens worden gebruikt om onze reacties, voorkeuren en gedrag te manipuleren. De zin 'als je niet voor een product betaalt, dan ben je het product' zou ons allemaal wakker moeten schudden.

De menselijke context

Het is onze intentie om ontwerpers bij zaken te betrekken voordat er beslissingen worden genomen over privacy en producten en applicaties op het gebied van gegevensverzameling. Dit zorgt ervoor dat we er zeker van zijn dat zaken als bruikbaarheid, ervaring en menselijke context in overweging worden genomen. In plaats van een proces waarin de focus alleen ligt op technologie of efficiëntie. Het wantrouwen dat mensen uit veel verschillende landen laten zien ten aanzien van de introductie van track-and-trace-apps voor COVID-19 door hun regeringen, toont hoe negatief het effect van perceptie kan zijn op iets wat, in theorie, noodzakelijke en krachtige tools zijn. Door ontwerpers hierin een stem te geven, is het mogelijk dat innovaties zoals deze, en privacy in het algemeen, in een positiever daglicht komen te staan.

The New Intimacy: Stories of a Product
Covid-19 heeft ons hele sociale weefsel omhuld en alle draden en rafelige randen blootgelegd. Eén van de belangrijkste menselijke waardes, intimiteit, staat op het spel, nu fysiek contact veelal niet meer mogelijk is. Hoe denken ontwerpers hierover na? Hoe kunnen zij de waarde van intimiteit op een creatieve en innovatieve manier toch vertalen in hun design? Privacy is een van de subthema’s van het DDW20 thema The New Intimacy. Lees de volledige tekst over The New Intimacy hier.