DDW Trend: Verzoening met de natuur

Thijs Biersteker houdt ons deze confronterende spiegel voor. Want bij een natuurramp hoeven we echt niet meteen te denken aan ontploffende kerncentrales of zinkende olietankers. Het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel uit zich niet alleen als mensheid maar ook op individuele schaal. De impact van één sigarettenpeuk is immers al genoeg voor de vervuiling van 50 liter zee- of grondwater. Biersteker bouwde eigenhandig een ingenieuze constructie van transparante buizen waarin exact 50 liter water wordt rondgepompt. In het midden van de installatie Pollutive Ends kleeft een sigarettenpeuk, die het water vervuilt. Hoe meer mensen kijken, hoe sneller de installatie pompt, hoe viezer het water. Alsof deze installatie zelf een levend organisme is geworden. Hiervoor is Biersteker terecht genomineerd voor een Dutch Design Award in de categorie Service & Systems.

Is dit tij nog te keren? Naast een beter inzicht in wat ons gedrag aanricht in de natuur, is ook een beter begrip van de natuur zelf hiervoor onmisbaar. Nog steeds heeft de wereld in al zijn ondoorgrondelijkheid grote geheimen voor ons. Ontwerpers ontrafelen deze complexe ecosystemen, die soms overduidelijk zichtbaar zijn als de wisseling tussen eb een vloed. Soms zijn ze juist onzichtbaar als een virus dat van een vleermuis overspringt op de mens. En soms zijn simpelweg onbevattelijk. Dat bomen praten bijvoorbeeld. Via een ondergronds netwerk van schimmeldraden geven ze aan elkaar door waar waterstromen vloeien of waar giftige stoffen in de bodem zitten.

Met haar installatie Symbiotic Futures visualiseert Romy Snijder dit ondergrondse wortelleven. Een installatie van geluiden en lichtbeelden kaatst tussen de bomen, als een soort communicatielijnen. Dit betoverende project is onderdeel van het Bio Art Lab en laat op een ingenieuze manier zien hoe bomen communiceren. Bio Art Lab is een campus in de bossen rond Eindhoven waar kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers kunnen experimenteren met innovatieve toepassingen van chemische processen en levende materie als microben, schimmels en planten.

Wij moeten leren om te leven in symbiose met de natuur. Ontwerpers wijzen ons daarbij de weg. Waarom zouden wij bijvoorbeeld micro-organismen kunnen domineren en zelfs als huisdier grootbrengen, dat is het radicale voorstel van het afstudeerproject Microbe-Mate van Mark Wang aan Design Academy Eindhoven. Dat klinkt vreemder dan het feitelijk is. Er werden immers al huisdieren gehouden in het Mesolithicum, meer dan 10.000 jaar geleden. Inmiddels kunnen wij – heel primitief, maar toch – met sommige dieren communiceren. We kunnen ze zelfs manipuleren, van fokhonden tot genetisch gemanipuleerde cocktailgarnalen. Hoe fijn zou dat zijn als dat ook kan met micro-organismen. Wij hebben ze tenslotte nodig voor bijvoorbeeld onze spijsvertering en een gezonde huidgroei.

Na een verzoening met de zelfs de kleinste, bijna onzichtbare elementen van de natuur zal uiteindelijk een besef ontstaan dat wij voor de natuur moeten zorgen. Net zoals wij zelf een klein begin kunnen maken met zorgen voor de natuur – geen peuken achteloos weggooien, of beter nog: stop met roken – is soms het redden van één levenssoort al de moeite meer dan waard. Project Habitate is een collectief graduates van Royal College of Art in Londen dat richt zich uitsluitend op de esboom. Door een boomziekte wordt 95 procent van de esbomen in Europa bedreigd. Een natuurlijke aanwas van de essenbomenpopulatie duurt tientallen jaren. In die tijd zullen ook honderden soorten mossen, korstmossen en schimmels hun leefgebied verliezen en dreigen daardoor zelfs uit te sterven. Daarom heeft het Londense collectief Habitate ontwikkeld, een wearable die je op je lijf draagt. Dit eco-sieraad bootst de schorsstructuur, het lichtniveau en de pH-waarde van de essenboom na. Als een draagmoeder voeden en beschermen wij zo een stukje natuur met én op ons eigen lichaam. Dichterbij halen van de natuur is haast niet mogelijk.

Geschreven door Jeroen Junte, editor-in-chief DesignDigger.