Het loslaten van aanraken

Sinds dit jaar zijn we ons meer dan ooit bewust van ons eigen lichaam en dat van een ander in verhouding tot de ruimte waarin we ons bevinden. Afstand houden, geen spontane omhelzingen en niet meer in grote getalen dansen en feesten tot in de late uurtjes, dat doet wat met een mens. Het gebrek aan intimiteit en juist niets en niemand aan willen raken, is door verschillende ontwerpers vertaald naar objecten, installaties en gebruiksvoorwerpen.

Tijdens Dutch Design Week (DDW) presenteert ArtEZ een overzicht van The New Intimacy - Bodies, Objects and Spaces, waarbij de veranderende intieme relaties tussen lichamen, objecten en ruimtes worden verkend. Ingegeven door de huidige omstandigheden door Covid-19, kijkt ArtEZ binnen hun Class of 2020 naar wat (fysieke) afstand betekent voor onze wenselijke en noodzakelijke persoonlijke relaties, zowel in de private als publieke omgeving. Ook vragen ze zich af hoe we moeten omgaan met eenzaamheid en hoe verhouden we ons tot elkaar en onze omgeving, zowel direct als indirect in deze nieuwe situatie van social distancing?

Aanraking als methode

Nu we ons zo bewust zijn van het aanraken van mensen en voorwerpen, of juist het gebrek daaraan, wordt het dan niet eens tijd om tactiele sensaties op een andere manier tot ons te nemen? De tijd die we met schermen besteden, is tijdens de pandemie toegenomen. Eindeloos in Teams- of Zoomcalls met collega’s, digitale pubquizen of borrels en afscheid nemen van een dierbare via een livestream. Een overstimulatie van onze visuele communicatie, aldus Pauline van Dongen, in samenwerking met Baltan Studio en Holst Center. Tijdens DDW presenteert zij Body Wonders waarbij men aanraking opnieuw ontdekt als een methode en als een nieuwe taal; de huid als een nieuwe verbinding in een toekomst waarbij het scherm zijn macht verliest. De ervaring wordt mogelijk gemaakt door Smart Clothing, bestaande uit 14 haptische motoren geplaatst over de romp en armen om zo een collectie van vibrotactile patronen te creëren.

Handen gebruiken in publieke ruimtes

In ons dagelijks leven hebben we ook te maken met handelingen waarbij we het liefst elke aanraking op dit moment zouden vermijden, want: niet hygiënisch. Onze handen zijn vaak nodig in publieke ruimtes, maar we gebruiken ze liever niet om zo besmetting te voorkomen. Wat denk je van op het knopje drukken bij een stoplicht? Vrij lastig om met je ellenboog te doen. Govert Flint ontwierp de ideale oplossing met Lean On Me; een stoplicht bij waarbij je niet je handen gebruikt om op het knopje te drukken, maar met je schouder er tegenaan leunt. VPRO Mondo besteedde tijdens een van hun afleveringen aandacht aan Body Wonders en Lean On Me. Je kunt de aflevering hier terugkijken en beide ontwerpen in werking zien.

Aanwezig zijn in het hier en nu

Terug naar onze relatie met schermen en de veranderingen die we bijna collectief ondergaan. Bij MU in Eindhoven kun je tot en met 22 november (nu online en na 19 november ook weer fysiek) de The Self Design Academy bezoeken. Dit is een initiatief waarbij 18 kunstenaars en designers samen met bezoekers onderzoeken hoe we onszelf kunnen definiëren, begrijpen en ontwerpen. De vertraging en veranderingen die sinds maart telkens de kop opsteken, zetten mensen aan het denken over zichzelf. De almaar toenemende populariteit van de zelfhulpindustrie is dan ook de inspiratiebron voor The Self Design Academy. Een van de vragen die de ontwerpers zich stellen is of het echt nodig is om onszelf steeds te verbeteren en te (her)ontwerpen, en zo ja: op wiens voorwaarden? In hoeverre worden we gevormd door de krachten om ons heen, en hoe krijgen we de touwtjes (weer) in handen?
Binnen de (online) tentoonstelling is het LIMB-O van Marlot Meyer een confronterend concept. Volgens Meyer moeten we om wereldwijde problematiek goed te begrijpen en erop te kunnen reageren, volledig aanwezig zijn in het hier en nu. Maar volgens haar wordt dat toch erg lastig op het moment wanneer we alleen maar zitten en ons brein zich moet focussen op wat er allemaal op een scherm gebeurt. De interactieve media-installatie LIMB-O verbeeldt de krachten en dialogen die plaatsvinden in ons lichaam, binnen onze fysieke en digitale omgeving. Een ruimte waar onze intuïtie wordt aangemoedigd om ons naar een breder scala aan mogelijke ervaringen te duwen. Technologie kan dan een nieuw soort perceptie bieden.

Grenzen stellen

De manier waarop we omgaan met de ruimte om ons heen die we hebben in het openbare leven, ging altijd al uit van enige afstand tot elkaar. Nu is deze afstand alleen nog maar verder vergroot en zijn we alerter op hoe dichtbij mensen kunnen komen. Performancekunstenaar Xinming Luo laat met Body Intervention Performance Series zien hoe we in de openbare ruimte grenzen stellen, maar ook heel wat toelaten. Het idee van deze serie is om draagbare sculpturen te gebruiken om de psychologische grenzen tussen het onszelf en de samenleving te verkleinen. Bekijk de video’s en denk je eens in hoe jij zelf zou omgaan met de vraag die Luo oproept.

Benieuwd naar nog meer projecten die aansluiten op dit thema? Kijk ook naar:

Objects After Bodies van Annick van der Waal over hoe onze slechte (zit)houding ons lichaam vervormt. Het event Impossible Bodies is een interactieve tentoonstelling over cyborgs, data en AI. Vind het antwoord op de vraag wat voor een cyborgs we willen worden. Bij Fontys ArtCoDe, What’s a body? bekijk je live streams over wat een lichaam is. Kelip - Shrouded in a Cloud of Lights van Stijn Ossevoort van Design United is een bodysuit dat fungeert als bemiddelaar voor meer persoonlijke ruimte. Excess of Matter van Angeline Behr viert de zintuigelijke aspecten van lichaamsvet en DAE Graduate Boey Wang rekt met Immeasurable Ranges de wetten van de fysica uit en introduceert een meer elastische benadering van onze rigide normen.