Roland Duong’s kijk op data privacy

Een chronisch gebrek aan transparantie

DSOI was een vervolg op een eerdere trilogie van programma's die Roland heeft gemaakt over de digitale economie voor het televisieprogramma VPRO Tegenlicht. Het eerste programma heette 'Shoppen volgens China', de tweede ging over de gig economy en de derde was De grote dataroof.

"Zoals je ziet, ben ik al een paar jaar met dit thema bezig," zegt hij. "En nog voordat ik mij ging focussen op de digitale economie en alle gevolgen die daarbij horen, maakte ik programma's om mensen meer inzicht te geven in wat ze eten en hoe hun eten wordt geproduceerd. Het was voor mij een hele logische volgende stap om het digitale domein te onderzoeken, omdat ook daar een duidelijk gebrek is aan transparantie."

Het belangrijkste verschil tussen declared en inferred data

Voor de vier DDW televisieprogramma's heeft Roland ontwerpers, een filosoof en beleidsmakers geïnterviewd.
"Tijmen Schep maakte bijvoorbeeld het onderscheid tussen declared en inferred data," zegt hij. "Declared data is data waarvan je weet dat je ze geeft: naam, adres, geboortedatum, creditcardnummer, dat soort dingen. Wij als consumenten zijn hier vaak erg beschermend over, terwijl dit voor de technologiebedrijven helemaal niet zo interessant is. Het draait eigenlijk allemaal om inferreddata."
 
Zoals Roland al aangeeft, niemand die dit ziet, of de kans krijgt het te begrijpen, en toch wordt het gebruikt om beslissingen te nemen die heel veel invloed op ons leven hebben. Laten we bijvoorbeeld kijken naar een smart lamp, of slimme verlichting. Zo'n lamp kan data verzamelen over bijvoorbeeld hoe laat en hoe vaak u uw lamp aan en uit zet, dit kan wijzen op onregelmatig slapen, wat weer kan wijzen op mogelijke alzheimer, wat dan weer een negatieve invloed kan hebben op uw kans op een verzekeringspolis. "Het is echt best eng," zegt hij. "Inferred data worden verzameld en gebruikt voor allerlei doeleinden, maar we hebben er geen controle over. Het is zo fundamenteel geworden voor hoe we leven, dat ik vind dat elk kind op de basisschool er al over zou moeten leren."
 
Julia Janssen zit ook in een van de programma's. "Haar ontwerpproject bevatte 3600 pingpongballen, op al deze ballen was data geprint om te laten zien hoe we elke seconde dat we online zijn worden gemonitord," vervolgt hij. "Ook al vermoeden we dat dit gebeurt, het is nog steeds verbijsterend als je er direct mee wordt geconfronteerd door een installatie als deze."

Wij zijn zelf de schuldige

Filosoof Hans Schnitzler was ook nog te zien. "Hij was erg inspirerend, want hij zegt dat we allen onze eigen weg moeten gaan," zegt Roland. "In het leven, maar ook in deze digitale jungle. Je moet jezelf wat goede onderzoekende vragen stellen in plaats van alleen maar de Big Tech de schuld te geven. Ja, natuurlijk moeten ze verantwoording afleggen, maar zoals Hans ook zegt, dat moeten wij als individuen ook."

Worden burgers geholpen of gehinderd door data?

Roland nam ook deel aan een discussie met Marcel Thaens, chief information officer voor Noord-Brabant, en twee ontwerpers die zijn ideeën over smart cities in twijfel trokken. "Ze stelden best uitdagende vragen zoals: 'Moeten al deze data echt verzameld worden?' en 'Waar worden ze voor gebruikt?'" zegt hij. "Het gaat weer om het vinden van een balans. Marcel heeft goede bedoelingen en wil door data burgers juist versterken. Als die data alleen gebruikt worden om je van A naar B te brengen en daarna worden verwijderd, super. Maar wat als ze gebruikt worden om je te bestempelen als een (mogelijk lastige) klimaatactivist omdat je vaak het park bezoekt? Dan is het rampzalig."

Al met al, Roland's vier DDW tv-programma's raken een gevoelige snaar. "Ik heb zo veel positieve reacties ontvangen," zegt hij. "Het algemene gevoel was:eindelijk! Vooral nu, nu veel mensen The Social Dilemma op Netflix hebben gezien. Data privacy is een hot topic. Er is zeker een momentum aan het opbouwen, en misschien is nu wel de tijd aangebroken om dingen te gaan veranderen."

Werken naar een meer humaan internet

Roland draagt in ieder geval zijn steentje bij, door te onderzoeken hoe we het internet meer humaan kunnen maken. "Ik praat momenteel met zo veel mogelijk mensen over nieuwe platforms die eerlijker zijn dan de huidige platforms," zegt hij. "Ik zal dan vijf of zes onderwerpen bedenken die ik laaghangend fruit noem en die ik kan gebruiken als ik discussies heb met politici en beleidsmakers."

Ethisch keurmerk

"Als voorbeeld, ik zou het geweldig vinden om een watermerk te zien voor digitale content, dat je kan zien wanneer er mee geknoeid is. "Of wat dacht je van een ethische commissie voor algoritmen, gericht op technische bedrijven, websitebouwers, app-makers en dergelijke? Je kan dan een soort keurmerk geven aan een digitaal platform wanneer ze ethisch ontworpen zijn, in plaats van platforms die vol staan met verslavende mechanismen die bijna onmogelijk zijn te weerstaan."

"Ontwerpers zijn optimistisch, en denken in oplossingen"

Roland is enthousiast over zijn DDW-samenwerking. "Ik vind ontwerpers erg inspirerend, ze zijn kritisch maar over het algemeen goedhartig en optimistisch, omdat ze in oplossingen denken. Misschien kan mijn wereld van journalistiek iets leren over hun positieve geest, zodat we niet alleen focussen op de brand dat in de krantenkoppen staat, maar meer over hoe we die brand kunnen blussen.

Het redden van Big Tech van henzelf

Hij beweert in ieder geval optimistischer te zijn over de toekomst na zijn Dutch Design Week betrokkenheid. "Ik las laatst een goed artikel over het redden van kapitalisme van de kapitalisten," zegt hij. "Op diezelfde manier moeten wij, als ontwerpers, journalisten, verhalenvertellers, bedrijven en beleidsmakers misschien de Big Tech redden van henzelf. Dat is een uitdaging die ik bereid ben aan te gaan en veel andere mensen zijn daar nu al mee bezig. Ik denk dat het in ieders voordeel is. Ik ben ervan overtuigd dat veel Silicon Valley bedrijven opgelucht zullen zijn wanneer ze niet langer een monopoly positie bekleden en zoveel verantwoordelijkheid hebben."

Roland is waarschijnlijk in Nederland het best bekend door het, al acht jaar presenteren van Keuringsdienst van Waarde. Dit programma geeft kijkers inzicht in de productie van etenswaren en andere consumentenproducten. Hij leverde een bijdrage aan tv-programma's over de modewereld en onze verslaving aan goedkope spullen. Daarnaast is Roland columnist en schrijver.
Je kunt de vier afleveringen van 'De Slag om het Internet' hier terugkijken.