Designer Dialogues: Petra Janssen

Hoe begin je aan zo’n mooi initiatief als Social Label?

Petra: “Het was 2011 en ik was na 12 jaar lesgegeven gestopt. Ik wilde daar iets voor in de plaats doen. Er was in die tijd een grote financiële crisis en er heerste veel onzekerheid. Banken vielen om en Griekenland ging failliet. Niemand wist wat er ging gebeuren. Als reactie daarop wilden wij mensen bij elkaar brengen en hands-on van niets iets bouwen. Dat is het Huttenfestival geworden op de Spoorzone in Tilburg. Het was de uitdaging om in 10 dagen van een lege Spoorzone een dorp vol leven te bouwen. Edwin bedacht dat het hele dorp vroeger kwam kijken als de kermis werd opgebouwd. Dus wat nou als wij hier met gerenommeerde ontwerpers, architecten en kunstenaars gingen bouwen? Wat zou er dan gebeuren? Piet Hein Eek bijvoorbeeld maakte het meubilair, het conservatorium nam de buitenruimte onder handen en de jongens van La Bolleur, oud-studenten van me, brouwden hun eigen Boys-bier. Mensen met afstand tot de arbeidsmarkt werden erbij betrokken. Met z’n allen bouwden we met onze eigen handen zo’n mooie plek. Echt heel bijzonder.

Op het Huttenfestival is Social Label ontstaan. Eén van de sociale werkplaatsen die meedeed, begon meubels te maken van sloophout, want dat hadden ze ooit gezien en vonden ze mooi. Piet Hein Eek stond letterlijk zo’n 30 meter naast ze te werken. Het was totaal geen kwade wil, maar ze hadden geen benul dat iemand meubels van sloophout ontworpen had en dat je dat niet zomaar mag kopiëren. Dus ik heb Piet gewoon gevraagd of hij iets voor die jongens wilde ontwerpen, zodat ze dat konden gaan maken. Hij zei: ‘Ja natuurlijk’. Dat was het eerste product voor Social Label.”

Wat mooi hoe zo’n groot initiatief als Social Label kan beginnen bij zoiets kleins. Het Werkwarenhuis is ook een gigantisch project dat je naast Studio Boot uitvoert. Is dat ook met een klein moment begonnen?

Petra: “De 10 dagen van het Huttenfestival zijn eigenlijk 10 jaar geworden met het Werkwarenhuis. In 2013 vroeg de burgermeester van Den Bosch mij om met mijn statuur iets voor onze stad te doen. Op dat moment was er net een oud fabriekspand op de Tramkade vrij gekomen en dat was een perfecte plek om het principe van het Huttenfestival, een bottom-up gebiedsontwikkeling, toe te passen. In een grote coproductie hebben we een plan gemaakt en zodoende konden we dat gebied in 2015 voor 10 jaar huren. We kregen die fabriek vol veevoer en die hebben we helemaal verbouwd. Piet Hein Eek heeft de architectuur gedaan en wij met Studio Boot de inrichting. We wilden een voorbeeld stellen. Met veel slagkracht en kleinere budgetten krijg je andere resultaten en leuke gekkigheid.

Het is een plek geworden om te experimenteren, waar nieuwe initiatieven kunnen ontstaan en waar ze kunnen landen. Op deze plek hebben we het Social Label Lab gevestigd. Hier wordt gewerkt, zijn de producten te koop en komen mensen samen die anders nooit samen waren gekomen. Het was een heel mooi moment toen Koningin Maxima het Lab opende in 2018. De plek was niets en kijk nu wat het Werkwarenhuis is geworden. We zijn nu 6 jaar bezig en in 2025 moeten we eruit.”

Is dat een harde deadline?

Petra: “Ja, dat is een harde deadline en dat is ook terecht. Want afspraak is afspraak, zo ben ik ook wel. In het begin heb ik er een makelaar op afgestuurd voor een taxatie en als we eruit gaan laat ik een nieuwe taxatie uitvoeren. Er is namelijk waardevermeerdering, want er vindt gentrificatie plaats en dan is het moreel juist dat de waarde die de culturele mensen hebben gecreëerd, terugkeert bij diezelfde mensen. In ieder geval een gedeelte ervan. Deze waarde gaat niet alleen om geld.

Het gaat ook over de kansen en mogelijkheden die jullie hebben geboden.

Petra: “Precies, en over de kansen en mogelijkheden voor de jongeren na ons. Er was al een bestemmingsplan voor de Tramkade waarbij ons pand gesloopt zou worden om plek te maken voor nieuwbouw. Wij hebben ervoor gezorgd dat er een nieuw plan is gekomen waarbij het gebied aangemerkt wordt als creatieve haven en ons pand blijft staan. Dat vergt nogal veel politiek. Politiek gaat zo langzaam. Wij gaan veel te snel, dat heb ik al lang ontdekt. Nu is inclusiviteit een groot thema, maar wij zijn daar met Social Label al vanaf 2011 mee bezig. Als er kansen zijn moet je die gewoon aangrijpen, vind ik. Niet te lang over praten.

Bij Social Label vragen we mensen op hun eigen specialisme en die zetten we bij elkaar aan een ronde tafel. Daar wordt dan met elkaar besloten hoe we verder gaan. Ik word trouwens ook helemaal moe van het woord design thinking. Ik haat het. Social Label is design doing. In het bedrijfsleven zie je opeens dat iedereen daar design thinking moet kunnen. Huur gewoon een ontwerper in en betaal diegene gewoon, in plaats van al die onzin met die brainstormbriefjes overal. Het eindigt nergens.”

Laten we eens kijken naar de designwereld. Met al jouw ervaring in het lesgeven. Hoe kijk jij naar de manier waarop design zich ontwikkelt?

Petra: “Het ontwerpen van het dagelijks leven vind ik zeer interessant. In 2018 heeft ArtEZ mij gevraagd een Masteropleiding mee te helpen ontwikkelen. Dat is de Master Practice Held in Common geworden. Hierin leren we de studenten een creatieve praktijk op te zetten vanuit hun eigen intrinsieke kracht en motivatie. Ik geloof namelijk dat je wel in staat moet zijn als ontwerper goed voor jezelf te zorgen voordat je echt iets voor anderen kunt betekenen. Een solide basis zorgt voor de voorwaardes dat je ruimte hebt om andermans leven te verbeteren.”

Zoals ze in het vliegtuig zeggen dat je eerst zelf het zuurstofmasker op moet zetten voordat je anderen ermee helpt?

Petra: Precies. Het klinkt heel cru, maar het is absoluut niet egoïstisch. Het heeft te maken dat je evenwichtig moet zijn. Ik merk het ook aan mijn kinderen, je bent pas vrij als je goed voor jezelf kan zorgen. Als je de condities hebt geschapen waarin jij goed kunt leven en werken. Edwin en ik hebben 2 kinderen en ik heb altijd willen blijven werken. Daarom hebben wij besloten elke 5 jaar de kinderen op te pakken en te verhuizen naar een omgeving die beter bij de kinderen past e. Op die manier konden wij allebei werken, fiftyfifty. We zijn flexibele mensen. Ik zie ons als stadsnomaden en onze praktijk vormt zich mee. Ik denk dus dat je pas op een bepaalde leeftijd jezelf voor de maatschappij kunt inzetten. Na het afstuderen ben je eerst bezig jezelf sustainable te maken. Als je dan een onafhankelijkheidspositie hebt gecreëerd, kun je nadenken hoe je dat kunt delen, verdiepen en iets extra’s teruggeven aan de maatschappij.