Designer Dialogues: De Niteshop

Kunnen jullie uitleggen waarom we in een nachtwinkel zitten?

Malique: In een migrantenwijk zijn toko’s, avondwinkels en barbershops echt instituten van de buurt. Waar barbershops hele sociale plekken zijn omdat daar veel wordt gesproken en kennis wordt uitgewisseld, vind ik plekken zoals deze, nachtwinkels, heel spannend. Het zijn archieven waar je objecten ziet samenkomen. Hier liggen ideeën opgeslagen van de community. Daarom hebben we een avondwinkel geopend. 

Zagen jullie destijds deze plek al voor je zoals die er nu uitziet?

Malique: Ja en nee. Hoe deze ruimte fysiek moet zijn, is iets wat je samen ontdekt. Maar de betekenissen, de interactie en de dynamiek die zich hier ontvouwt zijn dingen waar we al jaren onderzoek naar doen. Voor mij is het geen verrassing dat ik mensen zie binnenlopen en dat ze automatisch eigenaarschap voelen.

Nacor: Ze voelen zich hier thuis. De Niteshop werkt als een ambassade van de buurt. Loop je een avondwinkel binnen en kijk je naar de inhoud van de koelkast? Dan zie je aan de soorten bier die worden verkocht wat de samenstelling van de buurt is. Er is hier geen beleid op geschreven. Niemand heeft van te voren bedacht wat de producten zijn die in elke avondwinkel thuis horen. Het gebeurt vanzelf, door de mensen die de winkel binnenlopen en dingen kopen. De buurt zie je weerspiegelt in zo’n koelkast.

Malique: De gemeenschap vormt de collectie die wij hier hebben. Als mensen hier binnenlopen dan zijn ze de koelkast nog niet eens voorbij en gaan ze al los op wat er ontbreekt aan ons assortiment. Waar is dit? Waar is dat? Al weten mensen nog niet precies wat deze ruimte is. Ze nemen toch eigenaarschap over de ruimte en willen er producten aan toevoegen. Zodoende hebben wij besloten dat dit is wat we moeten gaan doen met de gesprekken die we hier voeren met mensen. We moeten hun producten integreren in de collectie.

Nacor: Dit geldt ook voor onszelf. Wij hebben allemaal een connectie met deze buurt en wij willen onszelf ook terugzien in onze eigen omgeving. Dus de hele inhoud van de Niteshop is daar een weerspiegeling van.

Malique: Al die betekenissen die je vindt in de buurt, zoals de koelkast van de avondwinkel, worden onderdeel van de Niteshop en daar borduren we op voort. Gyonne, die ook betrokken is bij de Niteshop, woont bijvoorbeeld hierachter. Hij vertelde dat door deze plek hij compleet anders is gaan kijken naar zijn leefomgeving. Alle schoonheid die zo alledaags is en zo vanzelfsprekend zag hij ineens met andere ogen. Ik denk dat dit een zwaar politieke betekenis bevat. De verhalen die worden verteld over de plek waar je leeft, vormen je. Dus als iedereen jouw buurt een achterstandswijk noemt, dan is dat hoe jij je verhoudt tot je omgeving. Het is heel indringend als je iemand hoort vertellen dat zijn verhouding tot zijn leefomgeving verandert door wat wij hier doen. Dat is super sick. 

Voor veel ontwerpers is het moeilijk eigenaarschap te creëren bij de mensen voor wie ze hun producten maken. Eigenaarschap is bij jullie vanaf dag één al vanzelfsprekend. De community ervaart het belang ervan en zegt: “Zorg dat je dit goed doet, want dan worden we er allemaal beter van.” Dat is iets heel bijzonders. Wat is voor jullie het belang van eigenaarschap?

Malique: Vraag je eens af van wie de stad eigenlijk is? Van wie is de buurt? Wie heeft zeggenschap over welke dingen? Wiens referentiekader staat centraal als een stad wordt ingericht, een plein ontwikkeld wordt, een curriculum wordt samengesteld, het beleid van een ziekenhuis onder de loep wordt genomen? Veel van ons hebben roots elders. Er komen hier zoveel verschillende gemeenschappen samen. Zij ontmoeten elkaar in de publieke ruimte en bouwen een nieuwe gemeenschappelijke identiteit met elkaar. Maar als de systemen van de samenleving de kwaliteiten en magic van al deze verschillende mensen niet erkent en soms zelfs kapotmaakt, dan is dat een tragedie. Daar proberen we hier wat aan te doen. En gaandeweg realiseer je: “Goh, wat we nu aan het doen zijn, is ontwerpen. Nou weet je, fuck it, dan zijn we ontwerpers.” Wij proberen de kwaliteiten en rijkdom van al die culturen in de parallelle wereld die is ontstaan, centraal te stellen. En daarom voelen mensen zich eigenaar van de Niteshop.

Hoe zien jullie je bijdragen aan de ervaring van de stad? Waar willen jullie naartoe werken?

Malique: We willen de komende jaren aan 3 verschillende schalen werken. De eerste schaal is deze ruimte. De tweede schaal is de straat en de derde is de buurt. We hopen dat we de methodieken die we hier nu in deze ruimte onderzoeken kunnen gaan inzetten op een grotere schaal. Hoe sick zou het zijn als we één van de pleinen hier mogen gaan ontwikkelen. Een compleet andere benadering van ontwerp, van stadsontwikkeling, die recht doet aan de culturen in Rotterdam. In de manifestaties die we hier organiseren gaan we met mensen in gesprek. We denken hardop na over wat het DNA is van de stad en hoe we vanuit die Rotterdamse context een nieuw hoofdstuk kunnen toevoegen aan de ontwerpcultuur. Misschien moeten we deze winkelstraat invullen met allerlei informele publieke functies zoals die we in de Niteshop expliciet maken. Ik zou wel een Shisha lounge willen openen, of een barbershop, of een lunchroom. Hoe kun je dan daarmee de gemeenschap vormgeven op een gewortelde manier? Hoe kunnen we gebruik blijven maken van de aanwezige kennis, het menselijke kapitaal?